#nedensellik

Derinliğine inilerek bakıldığındaysa, tutarlı bir bakıştır tarih. Bir incelemedir [nazarun ve tahkikun ç.n.]. Olup bitenleri nedenleriyle birlikte incelemedir, nedenlerine bağlamadır. Ne var ki bunun ilkeleri çok incedir. Olguların nasıllarını ve nedenlerini derinlemesine bilmedir. Bundan dolayı tarih, temel bilimdir.

Belki de insan korktuğu için kaçmıyor, kaçtığı için korkuyor.

Hiçbir şeyin bir şeye geçişi doğaldır, herhangi bir aracı gerektirmez.

Bilim, sonuçlar bilgisi ve bir gerçeğin bir diğerine bağımlılığıdır.

Kimsenin kötü şeyler yapıp yapmadığımdan şüphe ettiğini sanmıyorum. Soru şudur: Elbette, ne, nasıl, ve belki de en önemlisi neden?

Büyük bir adam biyolojik olarak küçük bir nedenle büyük olabilir; küçük bir adam da felsefi olarak büyük bir nedenle küçük yaratılmış olabilir.

Zamanı meydana getirmeye Tanrı'nın sebep olduğunu söylemek ne manaya gelir? Sebeplilik zamansal bir etkinliktir. Zaman daima sebep olunmuş şeyden önce var olmalıdır. Tanrı'nın naif imgesinin evrenden önce var olması, ‘zaman’ önceden yok idiyse açıkça saçmalıktır.

Kozmoloji üzerine ne zaman ders verilse, ben Büyük Patlamadan önce ne olduğunu sık sık sormuştum. Öncenin olmadığı, şüpheyle karşılanır. Çünkü Büyük Patlama zamanın ortaya çıkışını sağladı, bir şey ona sebep olmuş olmalıdır. Fakat ‘neden’ ve ‘etki’ zamana ait kavramlardır. Ve zamanın var olmadığı durumlara uygulanamazlar. Bu yüzden soru anlamsızdır.

Evrende tesadüfe, tesadüf edilmez.

Hiçbir şey hiçbir şeyden gelmez.

Tavşan korktuğu için kaçmaz, kaçtığı için korkar.

Yapanı anlamamak, ne yapıldığına veya neden yapıldığına dair kesin bir bilgiye sahip olmamaktır.

İnsanoğlu Tanrı hakkındaki düşüncelerinin gerçekçi bir muhasebesini yapacak olursa, tanık olduğu olayların bilinmeyen, gizli kalan nedenlerini dile getirmek için çoğu zaman «tanrı» sözcüğünü kullandığını itiraf etmek zorunda kalır. Bu sözcüğü, nedenlerin kaynağını bulamadığı, doğal olanın kaynağı anlaşılır olmaktan çıktığı zaman kullanmaktadır. Ya da nedenleri birbirine bağlayan zincirin halkalarını kaybettiği anda, sonucu Tanrı’ya bağlayarak sorunu çözer ve araştırmasına son verir. Bu yüzden, bir şeyin oluşunu tanrılara bağladığında, aslında zihnindeki karanlığın yerini, hayret duygusuyla önünde eğildiği alışılmış bir sese terk etmekten başka bir şey mi yapıyor?

İnsanlar, başlarına gelen ve nedenlerini bilip anlayamadıkları felâketleri tanrısal bir varlığa bağlamışlar; bunları onun yaptığına inanmışlardır.

Evren, kesin kanunlara uyar; her varlık ve her olay belirlenmiştir; belli nedenlerden ortaya çıkar.

Çaresizlik umutsuzluğa yol açar.

Evren kendi kendine çalışır ve doğanın sonsuz yasaları herhangi bir ilk nedene ya da marş motoruna ihtiyaç duymaz.

Galaksiler oluşmasaydı, yıldızlar oluşmazdı. Yıldızlar oluşmamış olsaydı, gezegenler oluşmamış olurdu. Gezegenler oluşmamış olsaydı, astronomlar oluşmamış olurdu !

Gezegende her şey kendi kendine olurken, bilmemiz gereken nasıl olduğuydu. Kimin yaptığı ise şizofrenik bir sorudur.

Sefalet ve cehalet her zaman büyük kötülüklerin nedenidir. Sefalet kolayca öfkeye kapılır ve cehalet kısa sürede aldatıcı öğütlere teslim olur.

İyilikler ve kötülükler doğanın zorunlu nedenleri ve eserleridir.

Doğa olayları, doğal nedenlerle açıklanır.

Evrenin kendine ait bir düzeni ve yasaIarı vardır. Hayatın her aIanı yasaIarIa yönetiIir. Hiç bir şey çevreye veya şansa bağIı değiIdir.

Bir bebekten katil yapan karanlığı sorgulamadan, hiçbir şey yapılamaz kardeşlerim .