#eleştirel düşünce

Kitaplar inanmak için değildir ancak soruşturmak içindir. Bir kitabı değerlendirdiğimizde kendimize sormamız gereken ne söylediği değil ne anlama geldiğidir.

Türkler ne Müslümanlığı, ne milliyetçiliği, ne liberalizmi, ne de sosyalizmi icat ettiler. Bunların hepsi de dışarıdan geldi. Sadece Türkiye’yi incelemek bize Türkiye gerçeğini öğretmez, daha da kötüsü Türkiye dışına kuşkuyla, kaygıyla bakmamıza yol açar. Yapılacak şey Batı’dan ‘felsefe’ ithal etmek değildir, hayali bir ‘Doğu-Batı sentezi’ peşinde koşmak hiç değildir. Yapılacak şey, günümüzde ‘Batı’ adı altında toplanan çelişkiler yumağına bilimsel ve eleştirel yöntemle yaklaşmak, Türkiye’yi bu büyük resim içinde kavramak ve uygarlık kavgamızı da halk güçleriyle, fakat küresel dayanışma olanaklarını da ihmal etmeden yürütmektedir. Ben, bilimsel çalışmaları da bu kavganın bir parçası, hem de önemli bir parçası olarak görüyorum ve tarih, toplum bilimleri ve felsefe alanındaki çalışmalarımda, kendi olanaklarım dâhilinde, bu kavgaya katkıda bulunmaya çalıştım.

Eğer bir adam herhangi bir dini öğretinin öne sürdüğü tüm saçmalıkları sorgulamaksızın kabul ediyor ve hatta bunlar arasındaki çelişkileri görmezden geliyorsa, o zaman bu adamın zekasından şüphe edebiliriz.

Bir kitapta her şeyi bulan kişi, bütün kitapların düşmanıdır. Her şeyi bulduğu kitabın bile.

İddialarda bulunma konusunda temkinli davranmalı ve bunları incelemede kritik öneme sahip olmalı, ancak dilbilimsel biçimlere izin vermede hoşgörülü davranalım.

Kutsal Kitap'ın etkisi okuyan kişinin cahilliğiyle doğru orantılıdır!

Sizlere bilgiyi veriyoruz ama düşünmeyi öğretemiyoruz.

Çok inanırsan kusurlarını asla fark edemezsin; Eğer çok fazla şüphe edersen başlamayacaksın.

Çocuklar gelenek, otorite, vahiy veya inanca karşı inançların kanıtlarla desteklenmesi gerektiğini anlarlarsa, ateist olduklarını kendileri için otomatik olarak anlayacaklardır.

Bir şeye "rahatlatıcı" bulduğu için inanmaktan hoşlanan birini nasıl ciddiye alabilirsiniz?

Şüpheci, herhangi bir gerçeklik iddiasını sorgulamaya istekli olan, tanımda açıklık, mantıkta tutarlılık ve kanıtın yeterliliğini isteyen kişidir.

Vikipedi, daha kaliteli doğru bilgiye ve hakikate ulaşma açısından çok ciddi bir kapıdır. Bu kapının hep açık kalması gerekiyor. 3 yıla yakın bu kapı kapalı kaldı. Aslında bu Türkiye’ye yakışmayan bir durumdu. Dünyada gelişmemiş toplumlarla gelişmiş toplumların kültürel farklılıklarının incelediğimiz zaman önemli farklılıklar olduğunu görüyoruz. Gelişmemiş toplumlarda genellikle monolotik dediğimiz tek tip insan yetişir. Bunlar emir ve komuta zincirinde çalışan, sorma-düşünme-itaat et kültürüne sahiplerdir.

Eğer öğrenciler eğitimin tarihteki sesini, toplumsal etkilerini ve teknolojinin psikolojik eğilimini duyabilirlerse teknoloji tarafından kullanılan değil onu kullanan kişiler olarak kendilerini yetiştirebilirler.

Bir toz zerresinde yaşayan ufacık canlılar olan bizler, Samanyolu'nun yıldızları arasına uzay mekikleri yollamayı nasıl başardık? Sadece birkaç yüzyıl önce, yani kozmik zamana göre yalnızca bir saniye önce, nerede ve hangi zamanda olduğumuza dair hiçbir şey bilmiyorduk. Kozmosun geri kalanından bihaberdik. Bir tür hapishanede, bir ceviz kabuğuyla sınırlanmış ufacık bir evrende yaşıyorduk. Bu hapishaneden nasıl kurtulduk? Bu başarı, beş basit kuralın izinden giden kuşaklar dolusu araştırmacının eseridir: Otoriteyi sorgula. Hiçbir fikir, birisi doğru olduğunu söylüyor diye doğru değildir; ben de dahil. Kendin düşün. Kendini sorgula. Hiçbir şeye, sırf inanmak istediğin için inanma. Bir şeye inanmak, onu gerçek yapmaz. Fikirleri, gözlem ve deneylerden elde edilen kanıtlarla test et. Çok beğendiğiniz bir fikir, iyi kurgulanmış bir testi geçemiyorsa yanlıştır. Yola devam et. Kanıtlar sizi nereye götürüyorsa oraya gidin. Elinizde hiç kanıt yoksa, peşin yargıda bulunmayın. Belki en önemli kural da şudur: Unutmayın; yanılıyor olabilirsiniz!

Nasıl düşüneceğini bilmek, sadece ne düşüneceğini bilenlerin çok daha ötesinde olmanı sağlayacaktır.

Çocuklara ne düşünecekleri değil, nasıl düşünecekler öğretilmelidir.

Gerçekle yüzyüze gelemeyecek kadar vatanseverlikle kör olmamalısınız. Yanlış yanlıştır, kimin söylediği önemli değil.

Politikacıların sizi yanlış yönlendirmesine izin vermeyin. Gerçeklerin neler olduğunu öğrenin ve mutlu bir yaşamın nasıl yaşanacağı ve daha iyi bir dünya için nasıl çalışılacağı konusunda kendi kararlarınızı verin.

Eğer biraz para kazanmak istiyorsan, kitap yaz. Eğer çok para kazanmak istiyorsan, yeni bir din oluştur.

Dinlerin yalanlar üzerine inşa edilebileceğini idrak edemeyen bir kimse, bu kitabı da anlayamaz.

Tanrı mideyi kendisine zararlı olanı dışarı atacak şekilde tasarlamıştır ama, insan beynini böyle yaratmamıştır.

Yanlış bilgi felaket kaynağıdır vatandaş. Her işin evvela hakikatını ara ve öğren, sonra münakaşasını istediğin gibi yap.

Temelinde sorgulama olmayan doğmatik bilgi yığınlarının aktarılması işlemine eğitim demek eğitimin özüne saygısızlıktan başka bir şey değildir.

Masallar masal olarak, mitler efsane olarak ve mucizeler şiirsel fanteziler olarak öğretilmelidir. Hurafeleri gerçekmiş gibi öğretmek çok korkunç bir şey. Çocuk zihni bunları kabul eder ve inanır ve ancak büyük bir acı ve belki de bir trajediyle yıllar sonra onlardan kurtulabilir.