Mehmet Genç

Osmanlı iktisadi hayatı ekonomik serbestlik üzerine inşa edilmiştir.

Osmanlı ihracata çok sıcak bakmamıştır. Osmanlı’da ihracat teşvike şayan bir ekonomik faaliyet değildi. Osmanlı coğrafyasında iktisadi faaliyetin hedefi ülke dâhilinin ihtiyaçlarını karşılamaktı.

Osmanlı’da basit bir ekonomi anlayışı vardır. Osmanlı’da ekonomi ile ilgili temel anlayış ekonominin çok “basit” olmasıdır.

Bernard Lewis’i bilirsiniz, Amerikan vatandaşıydı, Amerikalılıkla Osmanlılık birbirine çok benzer diye ifade ediyor, Amerikalılık da seçilen bir şey. Siz gidersiniz, benimsersiniz, Amerika da sizi kabul eder... Osmanlılık da böyle bir şeydi.

Türkler kendilerinden çok daha medeni olan bir hayatın içine girdiler ama asimile olmadılar, tersine 300 senede asimile ettiler, Anadolu’daki herkesi Müslüman ya da Türkçe konuşur hâle getirdiler.

Türklerden korkulur. Türkler müthiş bir hayatiyeti olan bir soy.

Osmanlılar üç dili birleştirdiler. Farsça, Arapça ve Türkçe ile muhteşem bir dil yarattılar, Osmanlı Türkçesi. Maalesef onu terkettik, onu terketmek o kadar önemli değil, kavramları attık. Kavramları atınca da düşünme kabiliyetimiz kayboldu, farkında olmadık.

Osmanlılar, elitin sürekli sirkülasyonunu sağlayarak, hiçbir zaman çözülmeyecek bir sistemi inşa etmiş olduklarını düşünüyorlardı. Bunun için de, kurdukları devlete "devlet-i âliye-i ebet müddet!"(Ebediyete kadar sürecek ulu devlet) adını verdiler. Bunda yanıldılar ve bu yanılgı büyük depremlerin nedeni oldu.

Osmanlı devleti, pazarı devreden çıkaracak derecede pazara hiçbir zaman müdahale etmemiştir.

Osmanlı'da devlet ekonomiyi bizzat yönetmiyor, içinde bulunmuyor fakat faktörleri kontrol ediyordu.

Osmanlı elitinin en mühim vasıflarından biri melitokratik bir elit olmasıydı. Osmanlı melitokrasisi (liyakate göre kişiye yükselme imkanı sağlayan âdil yapı) Osmanlı başarısının bel kemiği idi.

Hıristiyanların, Avrupa'nın 1300'lerde başlayan bütün dünyaya hâkim olma eğilimi karşısında, 1900 yıllarına kadar Osmanlı hâkimiyetini tanımış olmaları anlaşılması zor fenomenlerden biridir.

Bizans, ziraat toplumu içinde doğdu ve öldü. Doğduğu zamanla, öldüğü zaman çok önemli teknolojik, köklü değişmeler olmadı. Onun için Bizans'ın bin yıllık hayatını, Osmanlıların yaşanan değişmelerin yoğunluğu bakımından 100-200 yıla indirmemiz mümkün.

Osmanlı devleti tarihin çok önemli bir devrinde ortaya çıkmıştır. 1300 ve 1900 yılları insanlığın tarihinde bildiğimiz kadarıyla 10 bin yıldan beri en büyük köklü değişmelerin olduğu bir dönemdir.

Osmanlı'nın tecrübelerinden bütün insanlık yararlanıyor. Tabii biz de yararlanabiliriz. Tarihimizin en önemli dönemlerini teşkil ettiği için onu saygı ile, ihtiramla anmak durumundayız.

Osmanlı tecrübesi, dünya tarihinde benzeri olmayan bir tecrübedir. Muazzam bir çeşitliliği kontrol etti Osmanlı ve her türlü farklılıkla birlikte yaşamayı denedi. Hiç kimseyi fazla incitmeden... Müslüman kalarak.

3-4 senede doktoramı yapabilirdim tabii ama unvan umurumda değildi. Meselem merak ettiğim problemi, bulmacayı çözmekti.

1300-1500 arası kuruluş, 1500-1820 arası klasik, 1820 ve devamı modern Osmanlı'dır.

Osmanlı arşivlerine göre 17nci yüzyıla duraklama demek için adamın aklını kaçırmış olması lazım. 17. yüzyıl fırın, kaynıyor, nasıl bir duraklama bu? Onu takip eden 18’inci yüzyıla da layık görülen sıfat gerilemedir. Ama Osmanlı arşivinden bu yüzyılında gerilemeden çok değişme ve gelişme yüzyılı olduğunu anlıyoruz.

Osmanlılar; kapitalizmi geciktirmişler ve kapitalizme direndikleri için yıkılmışlardır.

Osmanlı iltizam sistemi çok mühim bir rasyonel harekettir.

Batı ile mücadele etmek hep zor olmuştur. 16. ve 17. yüzyıllarda yegane-tek süper güç olduk bu bize yeter.

Bize Osmanlı propagandası yapıyorlar diyorlar, yıkılmış bir devletin propagandasını yapsak ne olur ki?