Ben benden öncekinin bıraktığı yerden başladım.

Öyle bir medeniyetin mirasçılarıyız ki manevi temeller üzerinde yükseltip hak ve adalet anlayışımızla bina ettiğimiz insanlık kubbesi, asırlar boyu tüm dünyada mazlumların umudu ve sığınağı olmuştur. Dün böyleydi, bugün yine böyledir. Şimdi bize düşen bu mirası varislerimize ulaştırmaktır.

Her şeyden öte, bir millet sadece para kazanan bir topluluk olarak yaşamaya devam edemez. Kitapları, bilimi, sanatı, doğayı ve şefkat duygusunu küçümseyerek sadece para kazanmaya kendini verip bunun cezasını ödemeden ayakta kalamaz.

Bilim, Batı uygarlığının gelişimi için, Hıristiyanlığın on sekiz yüzyıldır yaptığından çok daha fazlasını yüz yıl içinde yaptı.

Ben eğer şöhretli bir tarihçi olmuşsam, bunu Türk arşivlerine borçluyum.

Bilim ve bilgi, özellikle de felsefe Araplar sayesinde Batı'ya ulaştı.

Bilim ve teknik alanlarındaki gelişmelerin sadece Batı Medeniyeti’nin ürünü olduğu anlayışının bir yanılgıdan ibaret olduğuna inanıyorum. Batı dünyası karanlık ortaçağı yaşarken İslam dünyasının aydınlık bir devri yaşadığını ve bu ışığın batının da aydınlanmasına katkı sağladığını biliyoruz. Bilimsel ve teknolojik gelişmeleri sadece bir medeniyete mal etmek, bu olguların evrenselliği ile de çelişmekte ve tekelci bir anlayışa yol açmaktadır.

Özellikle bilim hakkındaki konuşmalarda tarihten söz etmek yaygın bir alışkanlıktır. Bilim insanlığın ortak mirasıdır ve her toplum az çok bilime katkı sağlamıştır. Aristoteles 'bizden öncekiler bilime hizmet etmiş olduğu için onlara müteşekkir olmalıyız' demiş, aynı cümle Grek felsefenin Arapçaya çevrilmesinin gerekliliğini savunurken Kindi tarafından tekrarlanmıştır. Bu bakımdan bilimi tarihsiz düşünmek doğru bir yaklaşım olamaz.

Ya bilim yaparak insan olacağız, ya da bilime sırt çevirerek maymunluğa geri döneceğiz.

Medeniyet, bilim temelli ve içinde yaşayanların tartışırken birbirini öldürmediği bir sistemdir.

Her problem kendi çözümünü bulur ve bu, bilimin kendisidir. Bilim ancak zengin akıllarla, medeni bir bakışla ve gelişime yatkın bir toplumla bir arada yapılabilir.

Çocuklar, büyük müzisyenlere ve aktörlere hayranlık duydukları gibi büyük bilim insanlarına da hayranlık duyduklarında medeniyet bir sonraki seviyeye sıçramış olacaktır!

Türk edebiyatı diyoruz. Türk edebiyatının İslam'dan önceki dönemi de bizim, İslami dönemi de bizim. Şimdi de bizim, sonra da bizim olacak. Kendi kültürünü, kendi medeniyetini bir kenara atamazsın.

Konuşmaya her çıkan Osmanlı kültüründen dem vuruyor ve onun yaşatılmasının önemine değiniyor. İnsanlar nasıl oluyor da bu kadar kör oluyor; anlamak mümkün değil. Bu insanlara sormak gerekiyor: Ey gafil, Osmanlı İmparatorluğu döneminde yaratılmış ya da bulunmuş ya da keşfedilerek insanlığın emrine sunulmuş herhangi özgün bir alet, edevat, malzemeyi kullanıyor musunuz? Osmanlıda yazılmış bir öykü kitabını, romanı, bilimsel bir kitabı, okudunuz mu; çocuklarınıza önerdiniz mi? Okula giden çocuklarınıza her hangi bir şeyi, bunu da Osmanlılar bularak insanlığı hediye etti diyebildiniz mi? Birkaç sıra dışı insan hariç, Osmanlıdan bir heykeli ya da heykeltıraşı, resmi ya da ressamı, yeni bir yapı tarzını ya da mimarı; her insanın huşu içinde dinleyeceği bir müzik parçasını ya da müzisyeni, bir aleti ya da bir keşfi ya da kâşifi; insanlığa yön veren bir felsefeciyi (çıkmış olanları da Osmanlı kafasını kesmiştir); başka toplumlara yön veren bir düşünürü söyleyebilir misiniz? Bunu yazdığımda, birçok insanın aynaya bakarak gerçek yüzümüzü göreceğini, geçmişi yeniden kurgulayamayacağı için, bu hiçlikten kurtulabilmek için, birkaç uç örneği bilime katkı yapmışız sanısı ile bana ileteceğini de tahmin ediyorum. Bir İmparatorluk, bugünkü 30 ülkeye 600 yıl boyunca egemen olmuş; ancak dünya mirasına önemli bir katkıda bulunmamış.

Marx, büyük bir kütüphane ve yaşadığı zamanda, dünya biliminin en yaratıcı sentezidir. Ancak Marx, yazdığı zamanları, dünya biliminden kesin bir sıçramayı temsil etmiyor; bilimin içindedir ve o zamanki bilimin, güçlü yanları kadar bazı zayıflıklarını da içinde barındırıyor. Dünya gericiliği, Marx'ın çıkışıyla birlikte bilimin ne büyük bir silah olduğunu görüyor ve Marx'ın omuzlarının üzerinden, dünya bilimine savaş acıyor. Marx, ne eksik ve ne fazla, yazdığı zamanın dünya bilimidir.

Foucault’un yaptığı zamanına göre ayrık görünmüyor: Foucault’un bilimi, yasa zorunluluğu çevresinde dizilmemiş bulgulara, arkeolojiye, indirgeme çabaları, Marx’ı, yararlandığı Ricardo’ya ve Hegel’e geri çevirme çabalarıyla aynı zamana denk düşüyor. Foucault’un yaptığı bir antikacılık’tır.

Foucault, bilimi, bilimin çeşitli kaynaklarından yalnızca birisine, arkeolojiye indirgemeye özeniyor. Kuşkusuz, bilimin kuru’luğu karşısında, zorunluluğu ürkütücü bulunduğunda, bilimsel serüvenin bir aşaması olarak son derece çekici olan arkeoloji veya arşiv araştırması, bir kaçamak ve bir sığınak oluyor. Bir süreç içinde saygın ve gerekli bir yer, sürecin kendisi yapılmak istenince, geri ve kaçkın bir konuma uzanıyor. Foucault bunu yapıyor.

Aşkın kaynağı sonsuzu görebilmektir.

Dil ve bilim, insanlığın en büyük ve en yaratıcı iki basitlemesidir.

Aşk, devrim, bilim, ayrıntıdadır.